Empati (duygudaşlık) Nedir ?

Empati, bir durum veya olay karşısında diğer kişinin duygularını tanımak ve nasıl hissettiğini anlamak için kendini onun yerine koyma becerisidir. (Bu talihsiz bir olay sonrasında başkasının acısını paylaşmak anlamına gelen sempatiden farklıdır.)

Charles Darwin’in ileri sürdüğü gibi, en temel empati şekli olan kendi türünün üyelerine yardım etme isteği memeliler arasında yaygındır. Yapılan araştırmalar al yanaklı maymunlar, sıçanlar, şempanzeler, kuyruksuz maymunlarda bulaşıcı empati ve akıl gerektiren davranışlardaki empati becerilerini göstermiştir.

Empati sayesinde küçük bir bebek bile diğer kişinin acısını veya öfkesini yaşamasa da o kişiye karşı duyarlı olabilir. Örneğin; bir kreşte ya da odada ağlayan bir çocuğun varlığı diğer çocuklarında ağlamasına yol açar.

Çocuklar büyüdükçe empatik tepkiler karmaşıklaşmaya başlar. Çocuklar sanki nasıl hissettiklerini anlamak için üzerlerinde dener gibi diğer çocukların üzüntülü davranışlarını taklit ederler. Bir süre sonra üzgün hissetmek yerine üzgün hisseden kişiye yardımcı olacak davranışlar sergilemeye başlarlar.

0 – 5 Yaş Arasında Empati Nasıl Kurulur ?

Empati, çocuğa diğer insanların duygularını göz önüne alarak bağ kurmasını sağlar. Empati sayesinde çocuk davranış ve eylemleri sonucunda ortaya çıkabilecek olumsuz ya da olumlu etkilerin farkında olur.

Örneğin; bazı jestlerin, kelimelerin ve davranışların karşısındaki kişiyi üzebileceğini onu incitebileceğini ve bazı davranış, jestlerininde karşısındaki kişiyi teselli edebileceğini ve cesaretlendireceğini bilir.

0-12 Ay :

1 yaşın altındaki bebeklerde empati henüz mevcut değildir. Ancak, bebek anneyi gülümserken, kaşlarını çatarken veya dilini dışarı çıkartırken görürse taklit eder. Bebek yüz ifadeleriyle çok ilgilidir ve 6 ay ile 12 ay arasında, neşeli ya da üzüntülü yüz ifadeleri arasındaki farkı anlar.

12 – 18 Ay:

Bebek, kendini başkalarının yerlerine koyarak nasıl hissettiğini anlamakta yavaş yavaş daha başarılı olur. Bebek bu aylarda çok meraklı ve diğer çocuklarla çok daha ilgilidir. Çevresindeki yetişkinleri taklit etmeye devam ederek; ağlayan bir çocuk gördüğünde ona sarılarak ya da onu öperek teselli etmeye çalışır.

18 ay ile 3 Yaş:

Empati, bu yaşta çocuğa göre değişir. Bazı çocuklar diğer kişilerin yaşadıklarına karşı doğal bir duyarlılık gösterir.

Örneğin; 2 yaş civarında, çocuktan yardım istenmeden diğer çocuğa kendiliğinden yardımcı olabilir. Bu yaşta, çocuğunuz başka bir çocuğu ve kardesini ağlarken gördüğünde okşayarak, sarılarak veya öperek onu teselli eder ve kendi sözleriyle çocuğun canının acıdığını anlatabilir. Benzer şekilde, acı çeken, üzülen bir yetişkine seveceğini düşünerek bir oyuncağını uzatır, verir.

Diğer yandan, bazı çocuklar kendini başkalarının yerine koyamaz ve nasıl hissettiğini ve nedenini anlayamayabilirler.

3 ile 5 yaş:

Bu yaşlarda çocuk için diğer kişilerle olan ilişkiler daha önemli hale gelir. Bu da çocuğun empati yapmasına yardımcı olur ve kendisinden yardım istenmeden hem kendini hem de arkadaşlarını rahatlatabilir. Başka bir çocuğun üzüldüğünü ve ona neyin iyi geleceğini daha iyi anlar. Ancak, bazı çocuklar halen kendi davranış,jest ve sözlerinin başkalarına zarar verebileceğini anlamakta zorluk çekebilirler.

Gerçek empati, yani diğer insanların duygularını tam anlayabilme yeteneği beş (5) yaşında gelişir. Aynı süre zarfında çocuklar öz-denetim konusunda da büyük ilerleme kaydederler. Öz denetimleri daha iyi çocukların empatileri ve vicdanları da daha gelişmiş olur.

Empatiyi geliştirmek için, çocukların alternatifleri ve varsayımsal olasılıkları değerlendirmeleri gerekir ki bu da öz denetimin bir parçasıdır.

Çocuklarda empati becerisinin geliştirilmesi neden önemlidir?

Beyin ilişkiler yaşamak üzerine yaratılmış sosyal bir organdır. Ve sık yaptığı şeylerde daha iyi hale gelir. Beyin içinde bulunmuş olduğu sosyal ortamla fiziksel olarak bağlantılıdır, bu da çocuğun iç dünyasını etkiler.

Aile çocuklarının empati kurabilme yeteneklerini geliştirirse, kendilerinin farkında olan, diğer insanlarla güvenli ilişkiler ve bağ kurabilen çocuklar yetiştirebilir. Bu çocuklar aynı zamanda kendilerinin ve başkalarının duygularını anlamlandırabilir, bu sayede insanlarla empatik ilişkiler kurabilir ve bu aynı zamanda üst beynin gelişmesine katkı sağlar.

Empati (duygudaşlık) Becerisi Nasıl Kazandırılır ?

• Çocuğunuzun duygularına sıcak ve duyarlı olun, duygusunu ifade etmesine izin verin, bu şekilde çocuğun kendi duygularının farkında olmasına yardımcı olursunuz.

• Başka bir çocuğun üzüldüğü bir duruma şahit olduğunuzda, çocuğunuza aynı şey onun başına gelse nasıl hissedeceğini sorun. Diğer kişinin bakış açısını anlamada ona yardım etmiş olacaksınız.

• Ebeveyn çocuğun en önemli rol modelleridir. Siz başka bir çocuğun ya da yetişkinin üzgün olduğu bir durumda o kişiye sarılarak teselli ederken, rahatlatırken ve kendi duygularınızdan konuşarak çocuğunuz bu davranışlarınızı izleyerek örnek alacaktır.

• Çocuğunuz bir arkadaşıyla kavga ettiğinde, çocuğunuza tartışma sırasındaki davranışlarının ya da sözlerinin diğer çocuk üzerinde nasıl bir etkiye sahip olabileceği ve sonuçlarını açıklayın (örneğin: o üzüldü, kızdı vb.). Bu çocuğun kendini arkadaşının yerine koyarak düşünmesini sağlayacaktır.

• Çocuğunuz diğer kişilere karşı empati gösterdiğinde o davranışını pekiştirin. Empatik davranış ve jestlerin takdir gördüğünü ve karşısındaki kişiyi memnun ettiğini fark ederek terkar edecektir.

• Çocuğunuz başkalarına karşı empati göstermiyorsa, sık sık bir arkadaşını teselli etmek veya daha küçük bir çocuğa yardım etmek için onu yönlendirin.

Dikkat edilmesi gereken:

Bilgisayar oyunlarındaki şiddet içerikli sahneler, çocukları diğerlerinin acılarını karşı duyarsızlaştırabilir. Beklide en önemlisi, sosyal etkileşimleri sanal ortamda öğrenen çocuklar, diğer insanların duygularını kavramalarına yardımcı olarak yüz ifadelerini gibi çeşitli ipuçlarından mahrum kalır. Bu gibi gerçek hayat deneyimi olmadan empati doğru bir şekilde gelişmeyebilir. Bu nedenle kesinlikle tablet, bilgisayar oyunları çocuğun hayatında yer almamalıdır.

ÖZET:

o 3 yaşından önce, çocuk sadece kendi bakış açısından bir şeyler görür ve kendini diğerlerinin yerine koyamaz.

o Empati yaşla birlikte yavaş yavaş gelişir, bu süreçte yetişkinlerin hareketlerini gözlemler ve taklit eder.

o Çocuğunuzu başkalarına karşı düşünmeye teşvik ederek, onun empati geliştirmelerine yardımcı olabilirsiniz.

Umarım faydalı olmuştur. Sevgiler.